Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ
Ίδρυση της αυτοκρατορίας των Μεγάλων Κομνηνών έμβλημα του οίκου των Κομνηνών Το νήμα της ίδρυσης της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας έχει την αρχή του στην Κωνσταντινούπολη του 1183, το έτος που ανέβηκε στο θρόνο της Βασιλεύουσας ο Κομνηνός Ανδρόνικος Α΄, ο τελευταίος αυτοκράτορας της δυναστείας των Κομνηνών ο οποίος κυβέρνησε για τρία χρόνια. Το 1185 μ.Χ. οι αντίπαλοι του Ανδρόνικου υποκίνησαν εξέγερση του λαού της Πόλης, βίαια γεγονότα συγκλόνισαν τη βυζαντινή αυτοκρατορική αυλή και ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Α΄ Κομνηνός εκθρονίστηκε και θανατώθηκε όπως και μέλη της οικογενείας του[2]. Ωστόσο τα δυο εγγόνια του δολοφονηθέντος αυτοκράτορα, οι Κομνηνοί Αλέξιος και Δαβίδ -οι οποίοι ήταν παιδιά του σεβαστοκράτορα Μανουήλ, γιου του Ανδρόνικου του Α, ο οποίος σκοτώθηκε μαζί με τον πατέρα του κατά την εξέγερση του 1185- διασώθηκαν και βρήκαν καταφύγιο κοντά στη θεία τους Θαμάρ[3], βασίλισσας των Ιβήρων (Γεωργίας) (1184-1212).Στη συνέχεια, οι εγγονοί του τελευταίου Κομνηνού κατόρθωσαν να καταλάβουν την περιοχή της Τραπεζούντας το 1204 και ίδρυσαν ανεξάρτητο κράτος με τη βοήθεια της θείας τους και των Γεωργιανών στρατιωτών, καθώς και τη συνεργασία των αρχόντων που έφυγαν από την Κωνσταντινούπολη και των ντόπιων Πόντιων στρατιωτικών και αριστοκρατών, κατέλαβαν την Τραπεζούντα και ίδρυσαν το κράτος του Πόντου. Βέβαια τον Απρίλιο του 1204 ακολουθεί η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους οι οποίοι όχι μόνο λεηλάτησαν την Πόλη, τους υλικούς και πνευματικούς θησαυρούς της αλλά και εν γένει κατέλυσαν όλο το βυζαντινό κράτος.Ωστόσο στα όρια της βυζαντινής αυτοκρατορίας, ο Αλέξιος και ο Δαβίδ έδωσαν στη δυναστεία τους, όχι τυχαία, την επωνυμία "Μεγάλοι Κομνηνοί"· ήταν ακριβώς η παράδοση των Κομνηνών της Κωνσταντινούπολης που ήθελαν να συνεχίσουν. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι για καιρό είχαν τον τίτλο ‘πιστός βασιλεύς και αυτοκράτωρ Ρωμαίων’[4]. Μόνο αργότερα, ο Μιχαήλ Η’ ο Παλαιολόγος (1261-1282), ανασυσταίνοντας τη βυζαντινή αυτοκρατορία το 1261, ζήτησε από τους αυτοκράτορες της Τραπεζούντας να σταματήσουν να χρησιμοποιούν την προσηγορία αυτή, που ανήκε αποκλειστικά στους βασιλιάδες της Κωνσταντινούπολης. Τότε, κατά πάσα πιθανότητα, εγκαινιάστηκε από τους Κομνηνούς της Τραπεζούντας ο νέος τίτλος ‘πιστός βασιλεύς και αυτοκράτωρ πάσης Ανατολής, Ιβήρων και Περατείας’.Με την πάροδο του χρόνου οι Μεγάλοι Κομνηνοί, αν και συνεχιστές της βυζαντινής παράδοσης, παραιτήθηκαν από τη διεκδίκηση του κωνσταντινουπολίτικου θρόνου, γεγονός που ίσως να εξηγεί το ότι οι Μεγάλοι Κομνηνοί της Τραπεζούντας είχαν για έμβλημά τους το μονοκέφαλο αετό, σε διαστολή με το δικέφαλο της αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης. Και έτσι η Τραπεζούντα μετατράπηκε σε ένα αυτόνομο μικρασιατικό κράτος του ποντιακού ελληνισμού, και ανεξάρτητα από την Κωνσταντινούπολη, συνέχισε την πορεία της μέσα στο χρόνο.
Οι 18 αυτοκράτορες και οι 3 αυτοκράτειρες της δυναστείας των Κομνηνών
Αλέξιος Α΄ Αλέξιος Α΄[5]: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1204-1222), ιδρυτής της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας και της δυναστείας των Μεγάλων Κομνηνών. Γεννήθηκε περίπου το 1182 και πέθανε την 1η Φεβρουαρίου του 1222. Ήταν εγγονός του βυζαντινού αυτοκράτορα Ανδρονίκου Γ΄ Κομνηνού. Μετά την κατάληψη της Τραπεζούντας από τον ίδιο και τον αδερφό του Δαβίδ Κομνηνό (1204), ο Αλέξιος προσπάθησε να επεκτείνει το κράτος του δυτικότερα, αλλά συνάντησε την αντίσταση του αυτοκράτορα της Νικαίας Θεοδώρου Α΄ Λάσκαρι και των Σελτζούκων, οι οποίοι επιτέθηκαν κατά της Τραπεζούντας το 1205/6 χωρίς επιτυχία. Κατά την πολιορκία της Σινώπης (1214) ο Αλέξιος αιχμαλωτίστηκε από τους Σελτζούκους και το κράτος του έγινε φόρου υποτελές στο σουλτανάτο του Ικονίου κατά το διάστημα 1214-1223, ενδεχομένως ως αντίτιμο της ελευθερίας του.
ΑνδρόνικοςΑ΄Γίδων/Γίδος: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1222-1235). Παντρεύτηκε την κόρη του Αλεξίου Α΄ Μεγάλου Κομνηνού. Συγκρούστηκε με τους Σελτζούκους του Ικονίου και το 1222/3 ο σουλτάνος του Ικονίου επιτέθηκε εναντίον της Τραπεζούντας χωρίς επιτυχία. Το 1231 ο Ανδρόνικος ηττήθηκε σε εκστρατεία εναντίον των Σελτζούκων.
ΙωάννηςΑ΄Μέγας Κομνηνός ο Αξούχος : αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1235-1238). Πρωτότοκος γιος του Αλεξίου Α΄ Μεγάλου Κομνηνού. Η ολιγόχρονη βασιλεία του τερματίστηκε με το θάνατό του σε ατύχημα στο τζυκανιστήριο της Τραπεζούντας.
Αλέξιος Α΄ Αλέξιος Α΄[5]: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1204-1222), ιδρυτής της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας και της δυναστείας των Μεγάλων Κομνηνών. Γεννήθηκε περίπου το 1182 και πέθανε την 1η Φεβρουαρίου του 1222. Ήταν εγγονός του βυζαντινού αυτοκράτορα Ανδρονίκου Γ΄ Κομνηνού. Μετά την κατάληψη της Τραπεζούντας από τον ίδιο και τον αδερφό του Δαβίδ Κομνηνό (1204), ο Αλέξιος προσπάθησε να επεκτείνει το κράτος του δυτικότερα, αλλά συνάντησε την αντίσταση του αυτοκράτορα της Νικαίας Θεοδώρου Α΄ Λάσκαρι και των Σελτζούκων, οι οποίοι επιτέθηκαν κατά της Τραπεζούντας το 1205/6 χωρίς επιτυχία. Κατά την πολιορκία της Σινώπης (1214) ο Αλέξιος αιχμαλωτίστηκε από τους Σελτζούκους και το κράτος του έγινε φόρου υποτελές στο σουλτανάτο του Ικονίου κατά το διάστημα 1214-1223, ενδεχομένως ως αντίτιμο της ελευθερίας του.
ΑνδρόνικοςΑ΄Γίδων/Γίδος: αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1222-1235). Παντρεύτηκε την κόρη του Αλεξίου Α΄ Μεγάλου Κομνηνού. Συγκρούστηκε με τους Σελτζούκους του Ικονίου και το 1222/3 ο σουλτάνος του Ικονίου επιτέθηκε εναντίον της Τραπεζούντας χωρίς επιτυχία. Το 1231 ο Ανδρόνικος ηττήθηκε σε εκστρατεία εναντίον των Σελτζούκων.
ΙωάννηςΑ΄Μέγας Κομνηνός ο Αξούχος : αυτοκράτορας της Τραπεζούντας (1235-1238). Πρωτότοκος γιος του Αλεξίου Α΄ Μεγάλου Κομνηνού. Η ολιγόχρονη βασιλεία του τερματίστηκε με το θάνατό του σε ατύχημα στο τζυκανιστήριο της Τραπεζούντας.